CANLILAR DÜNYASINI GEZELİM, TANIYALIM KONU ÖZETİ
Canlılar
Nasıl Sınıflandırılır ?
Yeryüzünde milyonlarca canlı vardır.
Bunların her birini incelemek çok zordur. Benzer özellikte olan canlıları bir
grupta toplamak onları incelememizi kolaylaştırır. Bu nedenle canlılar benzerlik ve farklılıkları dikkate
alınarak sınıflandırılmıştır.
• Dış görünüşleri,
• İç yapıları,
• Hareket, beslenme ve çoğalma özellikleri göz önünde
bulundurulmuştur.
Canlılar aşağıdaki şekilde
sınıflandırılmıştır.
- Bitkiler
- Hayvanlar
- Mantarlar
- Mikroskobik Canlılar
1.
BİTKİLER
Bitkiler güneş ışığı
yardımıyla kendi besinlerini
kendileri üretebilen canlılardır.
Bitkiler yapısal özelliklerine göre,
• Çiçeksiz bitkiler,
• Çiçekli bitkiler olarak
sınıflandırılmıştır.
Çiçeksiz
Bitkiler
Çiçekleri olmayan bu bitkiler ağaç
diplerinde, nemli toprak yüzeylerinde, bataklıklarda ve sularda yaşar.
Karayosunları
- Çoğunlukla az güneş alan, nemli ağaç
gövdeleri veya kaya yüzeylerinde görülen çiçeksiz bir bitkidir.
- Kökleri, su ve
besin taşıyan yapıları yoktur.
- Ciğer otu da nemli toprak ve ağaç
gövdelerinde yaşayan çiçeksiz bitkilerdendir. Suyun toprak içinde korunmasını
sağlar.
- Eğrelti otu, atkuyruğu ve kibrit otları
daha gelişmiş çiçeksiz bitkilerdir.
- Kara yosunlarından farklı olarak kök
gelişmiştir.
- Yaprak ve gövdeleri olduğu için su ve besin taşıyan yapılara
sahiptirler. Ormanlarda, nehir ve göl kıyılarında yaşarlar.
Çiçekli
Bitkiler
- Çevremizi ve doğayı güzelleştiren sebze ve
meyveleri elde ettiğimiz en gelişmiş bitkilerdir.
- Çiçekli bitkilerin kök, gövde, yaprak ve
çiçek gibi yapıları vardır.
- Bitkinin yaşamsal faaliyetlerini yürütebilmesi için
bu yapıların her birinin ayrı bir görevi vardır.
2.
HAYVANLAR
- Bir diğer canlı gurubu olan hayvanlar mikroskobik
canlılar, mantarlar ve bitkilere göre daha gelişmiş yapıdadır.
- Hayvanlar aktif
hareket edebilir.
- Hayvanlar, bitkiler gibi kendi besinlerini üretemedikleri
için diğer canlıları yiyerek beslenirler
- Hayvanlar
omurgasız ve omurgalı olmak üzere ikiye ayrılır.
Omurgasız Hayvanlar
- Hayvanların en basit bireylerini
içerirler.
- Çoğunluğu sularda ve
nemli bölgelerde yaşarlar.
- Altı gruba ayrılarak incelenirler.
Süngerler
- En ilkel hayvan grubudur.
- Sularda bir yere tutunarak
yaşarlar.
- Vücutlarında doku ve organ farklılaşması yoktur.
Sölenterler
- Vücutlarında tam bir doku ve
organ farklılaşması görülmez.
- Basit bir sindirim kanalı ve ağsı sinir yapılarını taşırlar.
- Sölenterlerin üç çeşidi bulunur.
- Bunlar deniz adası, mercan ve
hidradır.
Solucanlar
- Doku ve organ farklılaşması
görülen ilk hayvan grubudur.
- Kasları yardımıyla aktif hareket edebilirler.
- Yumurta ile çoğalırlar.
Yumuşakcalar
- Su ve nemli topaklarda yaşarlar.
- Vücutları nemlidir.
- Karada yaşayanları deri suda yaşayan solungaç solunumu yapar.
Eklem Bacaklılar
- En fazla
türe sahip olan hayvan grubudur.
- Vücutları çevresinde kitin yapılı dış iskelet
bulunur.
- Karada yaşayanları trake ve suda yaşayanları
solungaç solunumu yapar.
Derisi Dikenliler
- Vücut üzerinde dikensi sert çıkıntılar
korunmayı sağlar.
- Tamamı sularda yaşar.
- Solungaçlarıyla solunum yaparlar.
Omurgalı
Hayvanlar
en gelişmiş
canlı gurubudur. Omurgalı hayvanlar; balıklar, kurbağalar, sürüngenler, kuşlar
ve memeliler olmak üzere beş ayrı gurup üzere incelenirler
Kuşlar:
- Vücutları
tüylerle kaplıdır.
- Ağız yerine gagaları vardır.
- Uçmalarını sağlayan
kanatları vardır.
- Yumurta ile çoğalır, yumurtadan çıkan yavrularının beslenme
ve korunmasını sağlarlar.
Sürüngenler:
- Ayakları
köreldiği için sürüngenler adı verilmiştir.
- Yılanların hiç yokken kaplumbağa, timsah ve kertenkeleler de küçük
ayaklar vardır. Vücutları sert pullarla kaplıdır.
- Yumurta ile çoğalır
- Akciğer
solunumu yaparlar.
Kurbağalar:
- Hem
karada hem suda yaşarlar.
- Vücutları nemli ve kaygandır.
- Akarsu ve göl
kenarlarında sinek ve böcekleri yapışkan dilleriyle avlayarak beslenirler.
- Yumurtayla çoğalan kurbağaların
- yumurtadan çıkan yavruları balığa benzer..
Balıklar:
- Suda
yaşar, solungaçlarıyla solunum yaparlar.
- Sudaki çözünmüş oksijeni solurlar.
- Kuyrukları ve yüzgeçleriyle hareket ederler. Sudaki küçük canlılar ile küçük
balıkları ve bazı su bitkilerini yiyerek beslenirler.
Memeliler:
- Omurgalı
hayvanların en gelişmiş grubudur.
- Doğurarak çoğalır, yavrularını sütle
beslerler.
- Akciğer solunumu yaparlar.
- Çoğunluğu karada yaşarlar.
- Uçmalarına rağmen vücutları kılla kaplı
olan yarasalar da memeli hayvanlar grubunda
incelenir.
- Genellikle memelilerin vücutları
kıllarla iplidir.
3.
MANTARLAR
- Mantarların birçok çeşidi vardır.
- Ağaç
altlarında gördüklerimiz şapkalı
mantarlardır.
- Sebze ve meyvelerde çok sık rastladığımız küf de bir mantar türüdür.
Nerelerde
Yaşar?
Mantarlar nemli yerlerde, çoğunlukla ormanlarda, çeşitli yiyeceklerin
(ekmek gibi), meyve ve sebzelerin üzerinde yaşar.
Bitkilerden
Ayrılan Özellikleri
Mantarlar bitki değildir. Birçok yönden
bitkilerden ayrılır.
Şapkalı mantar:
- Ormanlarda, bahçelerde bulunur.
- Sap ve
şapka olmak üzere iki kısımdan oluşur.
- İnce, ipliksi bir yapıya sahiptir.
- Sapın toprakla birleştiği
yerden besinleri alır.
Küf Mantarları:
- Uzun süre açıkta bırakılan yiyecekler
üzerinde hızla çoğalarak bir örtü oluştururlar. Küflü yiyeceklerin tadı ve
kokusu değişir. Bu yiyecekleri yememeliyiz.
- Peynir küfünden penisilin adı verilen ilaç
yapılır.
Maya Mantarları:
- Hamurun mayalanması ve peynir yapımında rol
oynayan mantarlardır..
- Maya mantarları uygun sıcaklık ve besin
olan ortamlarda canlılık özelliği gösteri. Maya kuru iken yaşamsal faaliyetlerini sürdüremez.
Not: İnsanlar
gerekli besin (gübre) ve nemi sağlayarak şapkalı mantar üretirler. Bunlara kültür mantarı denir. Son
yıllarda ülkemizde kültür mantarı üretiminde büyük bir artış vardır.
4.
MİKROSKOBİK CANLILAR
Gözle görülmeyecek kadar küçüktürler.
Yalnızca mikroskopta görülebilirler. Mantarlar gibi zararlı olanlarının yanında
yararlı olanları da vardır.
Nerelerde
Yaşarlar?
- Mikroskobik canlılar hava, su ve toprak gibi doğal
ortamlarda, insan ve hayvan
vücutlarında, besinlerde yani uygun
sıcaklık ve besin olan
her ortamda yaşarlar.
- Canlı vücutları sıcaklık ve besin
açısından mikroskobik canlılar için yaşamaya elverişli yerlerdir.
- Besinler de mikroskobik canlıların üremesi
için uygun ortamlardır.
- Dışarıda bırakılan yiyeceklerde çoğalan mikroskobik
canlılar besinlerin bozulmasına neden olur. Bu besinlerin kokuları ve
görünümleri de bozuktur.
- Deniz, göl ve okyanuslarda yaşayan bazı
mikroskobik canlılar suyu oksijen
bakımından zenginleştirir. Ayrıca buralarda yaşayan diğer canlılar
için önemli bir besin kaynağı olur.
Hastalıklara
Neden Olan Mikroskobik Canlılar
- Mikroskobik canlılar çoğunlukla bulaşıcı hastalıklara neden
olurlar.
- Verem,
tifo, kolera, tetanoz hastalıkları ile boğazda bademciklerin
şişmesi ile oluşan hastalık bu canlıların etkisiyle olur.
KAVRAMLAR
Bitki= Bulunduğu toprağa kökleriyle tutunan, gelişip döl veren, yaşama süresi dolduktan sonra kuruyarak varlığı sona eren yosun, ot, ağaç gibi canlı varlıkların ortak adı.
Çiçekli Bitki=Çicek açan, üreme organı çiçek olan ve üremesini eşeyli olarak devam ettiren çiçekli bitkiler tohumlarıyla nesillerini devam sağlayan bitki türleridiR.
Çiçeksiz Bitki=Çiçeği olmayan bitkilere “çiçeksiz bitkiler” denir. Çiçeksiz bitkilerde kök, gövde ve yaprak gibi organlar iyi gelişmemiştir.
Hayvan= Duyumsama ve devinme yeteneği olan canlı varlık.
Omurgalı Hayvan=Genel yapı itibariyle vücutlarında kıkırdak ya da kemikten oluşan bir omurga yapısı bulunan genel hayvan topluluğudur.
Omurgasız hayvan=Bir omurgası olmayan hayvanlara verilen genel bir addır
Mantarlar=Mantarlardan, yer, yöre ve biçim bakımından büyük değişiklikler gösteren, doğada kendiliğinden yetişen, üretimi de yapılan, yenilebilen, yenilemeyen, öldürücü zehir taşıyan olmak üzere yaklaşık yüz bin türü bulunan, emeçleri bir gövde ve onun üstünde şapka biçiminde gelişmiş ilkel bitkilerin ortak adı.
Mikroskobik Canlı= Çevremizde yaşayan gözle göremediğimiz canlılardır.
Protozoa= Bir hücreliler, genellikle mikroskobik, bir hücreli ve ökaryotik canlıları içeren bir protista alt alemidir.
Bakteriler= Toprakta, suda, canlılarda bulunan, mayalanmaya, çürümeye ya da hastalıklara yol açan, küresel, silindirimsi ya da kıvrık biçimde olan, çok basit yapılı, bölünme yoluyla çoğalan, klorofilsiz, tekgözeli canlı.
KAYNAK=http://www.fendosyasi.com/
